sobota, 25 czerwca 2016

Chai masala


W czerwcowej edycji akcji W 80 blogów dookoła świata stawiamy fundamentalne pytanie: kawa czy herbata? W kulturze suahili odpowiedź może być tylko jedna. Herbata! Ale nie taka zwykła, a z mlekiem i z całą masą przypraw. Spróbujcie sami. 


Chai masala

andaa birika 
chemsha maji kidogo
tia majani ya chai vijiko 5 (kwa watu watano)
tia dalasani, karafuu, tangawizi na iliki kidogo
chemsha vitu vyote kwa dakika 5 hivi
ongeza maziwa vikombe 5
chemsha tena
tia sukari vijiko vitano, koroga vizuri
chai tayari

przygotuj czajnik
zagotuj trochę wody
dodaj 5 łyżek liści herbaty (dla pięciu osób)
dodaj trochę cynamonu, goździków, imbiru i kardamonu
gotuj wszystko przez około 5 minut
dolej 5 kubków mleka
znów zagotuj
dodaj 5 łyżek cukru, dokładnie zamieszaj
herbata gotowa

źródło: wikimedia.org

Zajrzyjcie też koniecznie na inne blogi biorące udział w akcji!

Austria
Herbata po austriacku

ChinyBiały Mały Tajfun: Kawa Hani
Gruzja
Gruzja okiem nieobiektywnym: Kawa czy herbata, czyli co pić w Gruzji
Hiszpania
Hiszpański na luzie: Trzy kawowe napoje z Walencji

Kazachstan
Enesaj.pl: Historia herbaty w Kazachstanie
Rosja
Blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: Herbata w literaturze rosyjskiej

Turcja
Turcja okiem nieobiektywnym: Kawa prawdę Ci powie



wtorek, 21 czerwca 2016

Przyimki i spójniki

Przyimki i spójniki to takie małe części mowy, którym gramatyki poświęcają zwykle niewiele miejsca. Ale przecież nie sposób ułożyć bez nich zdania! Dlatego dzisiaj będzie właśnie o nich. 

Spójniki
na - i, oraz
pia - także, również
tena - znów
au - lub, albo
ama - lub, ani
wala - ani
isitoshe - co więcej, ponadto
vilevile - też, również
lakini - ale
ila - poza, oprócz
bila - bez
ili - aby, żeby
ingawa, ingawaje - chociaż, jednak
ijapokuwa - chociaż
ikiwa - jeśli
kwani - ponieważ, skoro
kwa sababu - dlatego, ponieważ
kwamba - że
kwa kuwa - że, ponieważ
kuliko, kuzidi - niż, bardziej niż

Przyimki proste
na - z, przez
kwa - do, z pomocą czegoś, dla, przez, w jakimś miejscu
mpaka - do, aż do
kutoka - z, od
katika - w, podczas
kwenye - w, na
tangu - odkąd, od czasu

Atasafiri na watoto wake. - Będziemy podróżować z jego dziećmi. 
Kazi yangu ilitafsiriwa na mkalimani. - Moja praca została przetłumaczona przez tłumacza. 
Nitaenda nyumbani kwa Abdi kesho. - Jutro pójdę do domu Abdiego. 
Alipigwa kwa nawe. - Został uderzony kamieniem. 
Tulisafiri kwa basi. - Podróżowaliśmy autobusem. 
Alinijia kwa ushauri. - Przyszedł do mnie po radę. 
Wale wakimbizi walikufa kwa njaa. - Tamci uchodźcy umarli z głodu. 
Tangu lini mgeni ameningojea?  - Od kiedy goście na mnie czekają? 
Sili wali tena tangu dktari anikataze. - Nie będę jadł ryżu, skoro lekarz mi zabronił. 
Katika mwaka ule, kulinyesha sana. - W tamtym roku dużo padało. 
Wageni waliingia katika nyumba hii. - Goście weszli do tego domu. 
Usisadiki hata kidogo katika habari zile ulizozisikia. - Nie wierz we wszystkie te wiadomości, które usłyszałeś. 

Przyimki złożone
kati ya - pomiędzy
baada ya - po
ndani ya - wewnątrz, w środku
mbele ya - przed
karibu - obok, blisko, prawie
pamoja ya - razem z 
mahali pa - zamiast
juu ya - na, ponad, o czymś
mbali na - daleko od
nyuma ya - z tyłu
katikati ya - pomiędzy, w środku
zaidi ya - ponad
chini ya - pod
nje ya - poza, na zewnątrz

Bibliografia:
Wszystkie przykłady pochodzą z książki M. A. Mohammeda Modern Swahili Grammar. 

poniedziałek, 20 czerwca 2016

Ubrania i moda

W suahili znaczenie zarówno nosić jak i ubierać oddaje jeden czasownik kuvaa w zależności od tego, z jakim czasem go użyjemy.
Ninavaa - ubieram się, ale:
Nimevaa - noszę, mam na sobie.

Mały słowniczek ubraniowy:
(w nawiasach numery klas rzeczownikowych, a po ukośniku brzmienie liczby mnogiej, jeśli różni się ona od liczby pojedynczej).
nguo (kl. 9/10) - ubranie
kitenge (kl.7)/ vitenge (kl.8) - materiał
suruali (kl. 9/10) - spodnie
suruali fupi (kl. 9/10) - krótkie spodenki
shati (kl.5)/ mashati (kl.6) - koszula
kanzu (kl.9/10) - długa biała koszula noszona przez mężczyzn
kofia (kl.9/10) - biała okrągła czapka noszona przez mężczyzn
kanga (kl.9/10) - wzorzysta chusta noszona przez kobiety
buibui (kl.5)/ mabuibui (kl.6) - czarna chusta noszona przez muzułmanki
shuka (kl.5)/ mashuka (kl.6) - przepaska na biodra, też: prześcieradło
kilemba (kl.7)/ vilemba (kl.8) - turban
kiatu (kl.7)/ viatu (kl.8) - buty
chupi (kl.9/10) - majtki, slipy
sidiria (kl.9/10) - biustonosz
soksi (kl.9/10) - skarpetki
fulana (kl.9/10) lub tisheti (kl.9/10) - podkoszulek, koszulka
sweta (kl.9/10) - sweter
koti (kl.5)/ makoti (kl.6) - płaszcz
malapa  (kl.6) - kapcie, japonki
suti (kl.9/10) - garnitur
tai (kl.9/10) - krawat
pajama (kl.9/10) - piżama
sketi (kl.9/10) - spódnica
mkoba (kl.3)/ mikoba (kl.4) - torebka
pochi (kl.9/10) - portfel
saa (kl.9/10) - zegarek
herini (kl.9/10) - kolczyki
kidani (kl.7)/ vidani (kl.8) - naszyjnik
pete (kl.9/10) - pierścionek

Jak widać współczesne ubrania mają przeważnie nazwy zapożyczone z angielskiego. Jak wyglądają te tradycyjne? To najlepiej po prostu pokazać.

Mariaż tradycji z nowoczesnością, czyli kanzu, kofia i marynarka.
źródło: www.jamiiforums.com
Na strój kobiecy wystarczy w zasadzie sama kanga, której można użyć jako spódnicy, bluzki, chusty na głowę, a nawet nosidełka na dziecko. Kangi mają bogatą tradycję i są mocno osadzone w kulturze. Dawniej ich kolory miała znaczenie, np. kangi czarno-czerwone noszone były przez kobiety w okresie menstruacji  i połogu. Z czasem jednak te wzorzyste chusty urosły do rangi politycznego manifestu. Tradycyjnie kangi zdobiono przysłowiami, ale choćby w okresie kolonializmu pojawiały się na nich raczej hasła z żądaniami wolności. Po uzyskaniu niepodległości często można było za to zobaczyć kangi z wizerunkiem pierwszego prezydenta Juliusa Nyerere. 

Kobiety w kangach.
źródło: www.astate.edu

Kangi
źródło: afrskangas.weebly.com

A tu kanga z Obamą.
źródło: www.kangausa.com