Forma życząca, jak już wspomniałam przy okazji trybu rozkazującego, jest grzeczniejszym sposobem wydawania poleceń. Nie jest to jednak jej podstawowa funkcja. Ta często spotykana w językach afrykańskich, a niemająca odpowiednika w języku polskim, forma gramatyczna służy przede wszystkim do wyrażania życzeń. Jej najlepszym polskim odpowiednikiem byłyby zapewne słowa niech lub żeby. To, czy mamy do czynienia z prośbą, czy rozkazem, trzeba wyczytać z kontekstu. Świetnie nadaje się także do wyrażania możliwości, zamiarów i celów.
Forme życzącą buduje się z przedrostka osobowego i rdzenia czasownika, a jeśli czasownik kończy się na a (jak większość czasowników w suahili), zamieniamy je na e.
nisome - żebym się uczył
usome - żebyś ty się uczył
asome - niech on się uczy
tusome - uczmy się
msome - uczcie się
wasome - niech oni się uczą
Forma ta może wyglądać zabawnie z czasownikami jednosylabowymi, bo z takiego kula zostaje nam tylko -l-.
nile -żebym jadł
ule - żebyś jadł
ale -niech on/ona je
tule - żebyśmy jedli
mle - jedzcie
wale - niech oni jedzą
Zamiast osoby może się też oczywiście pojawić prefiks dowolnej klasy, np. yajengwe - żeby je zbudowano (coś z klasy 6, np. budynki).
Czasownik w formie życzącej może przyjmować przedrostek dopełnienie jak w każdym innym czasie czy trybie, np. umwone - żebyś go zobaczył, mógł go zobaczyć. I właśnie z dopełnieniem forma życząca często pełni funkcje grzecznego rozkazu.
Umwite! - Zawołaj go!
Nipe! - Daj mi!
Forma życząca przydaje się też w zdaniach, w których używamy dwóch czasowników. Bo nawet jeśli, kiedy podmiotem obu z nich jest ta sama osoba, możemy jej uniknąć:
Ninataka kwenda. - Chcę iść.
To będzie już niezbędna w wypadku różnych podmiotów:
Ninataka aende. - Chęć, żeby on poszedł.
Aliniambia nije. - Powiedział mi, żebym przyszedł.
Walisema twende leo? - Mówili, żebyśmy poszli dzisiaj?
Formy życzącej zwyczajowo używa się też po czym, co anglista pewnie nazwałby czasownikami modalnymi.
Afadhali twende kwa basi. - Lepiej pojedźmy autobusem.
Heri niende sasa. - Lepiej już pójdę.
Lazima waende nyumbani. - Muszą iść do domu.
Inabidi tukate tiketi. - Musimy kupić bilety.
Tryb życzący przeczymy przez dodanie -si- pomiędzy przedrostek podmiotu a rdzeń czasownika.
nisisahau - żebym nie zapomniał
usisahau - nie zapomnij
asisahau - niech on nie zapomni
tusisahau - żebyśmy nie zapomnieli
msisahau - nie zapomnijcie
wasisahau - niech oni nie zapomną
Czy są wyjątki w przeczeniu. Kiedy słowo ma inną formę? Np. Pika?
OdpowiedzUsuńNie ma wyjątków, ale trzeba pamiętać, że jeśli zamieniliśmy to -a na końcu czasownika na -e, to końcówka -e zostaje także w przeczeniu. Czyli usipike itp.
Usuń