Tryb życzący

Forma życząca, jak już wspomniałam przy okazji trybu rozkazującego, jest grzeczniejszym sposobem wydawania poleceń. Nie jest to jednak jej podstawowa funkcja. Ta często spotykana w językach afrykańskich, a niemająca odpowiednika w języku polskim, forma gramatyczna służy przede wszystkim do wyrażania życzeń. Jej najlepszym polskim odpowiednikiem byłyby zapewne słowa niech lub żeby. To, czy mamy do czynienia z prośbą, czy rozkazem, trzeba wyczytać z kontekstu. Świetnie nadaje się także do wyrażania możliwości, zamiarów i celów. 

Forme życzącą buduje się z przedrostka osobowego i rdzenia czasownika, a jeśli czasownik kończy się na a (jak większość czasowników w suahili), zamieniamy je na e. 

nisome - żebym się uczył

usome - żebyś ty się uczył

asome - niech on się uczy

tusome - uczmy się

msome - uczcie się

wasome - niech oni się uczą

Forma ta może wyglądać zabawnie z czasownikami jednosylabowymi, bo z takiego kula zostaje nam tylko -l-.

nile -żebym jadł

ule - żebyś jadł

ale -niech on/ona je

tule - żebyśmy jedli

mle - jedzcie

wale - niech oni jedzą

Zamiast osoby może się też oczywiście pojawić prefiks dowolnej klasy, np. yajengwe - żeby je zbudowano (coś z klasy 6, np. budynki). 

Czasownik w formie życzącej może przyjmować przedrostek dopełnienie jak w każdym innym czasie czy trybie, np. umwone - żebyś go zobaczył, mógł go zobaczyć. I właśnie z dopełnieniem forma życząca często pełni funkcje grzecznego rozkazu. 

Umwite! - Zawołaj go!

Nipe! - Daj mi!

Forma życząca przydaje się też w zdaniach, w których używamy dwóch czasowników. Bo nawet jeśli, kiedy podmiotem obu z nich jest ta sama osoba, możemy jej uniknąć:

Ninataka kwenda. - Chcę iść. 

To będzie już niezbędna w wypadku różnych podmiotów:

Ninataka aende. - Chęć, żeby on poszedł. 

Aliniambia nije. - Powiedział mi, żebym przyszedł. 

Walisema twende leo? - Mówili, żebyśmy poszli dzisiaj? 

Formy życzącej zwyczajowo używa się też po czym, co anglista pewnie nazwałby czasownikami modalnymi. 

Afadhali twende kwa basi. - Lepiej pojedźmy autobusem. 

Heri niende sasa. - Lepiej już pójdę. 

Lazima waende nyumbani. - Muszą iść do domu. 

Inabidi tukate tiketi. - Musimy kupić bilety. 

Tryb życzący przeczymy przez dodanie -si- pomiędzy przedrostek podmiotu a rdzeń czasownika.

nisisahau - żebym nie zapomniał

usisahau - nie zapomnij

asisahau - niech on nie zapomni

tusisahau - żebyśmy nie zapomnieli

msisahau - nie zapomnijcie

wasisahau - niech oni nie zapomną