W suahili nie możemy powiedzieć, że znajdujemy się w jakimś miejscu za pomocą czasownika być. No po prostu się nie da. Jeśli powiemy Juma ni shule będzie to oznaczało Juma jest szkołą, a nie Juma jest w szkole. Do wyrażania lokatywności potrzebne są klasy lokatywne KO, PO i MO (16, 17 i 18). Oryginalnie należy do nich tylko jeden rzeczownik mahali (miejsce). Można jednak do nich przenieść niemal każdy inny czasownik przez dodanie do niego końcówki -ni, którą można przetłumaczyć jako niemal każdy przyimek. Mezani to może być przy stole, na stole, pod stołem. Zwykle wynika to z kontekstu, a czasem trzeba się po prostu domyślić. Poprawną wersją przytoczonego wcześniej zdania będzie więc:
Juma yuko shuleni.
Pogrubione słowo to właśnie kopuła lokatywna. Tworzy się ją właśnie z KO, PO lub MO oraz przedrostka odpowiedniego dla każdej osoby. KO używa się do określania jakiegoś bliżej nieokreślonego i niekoniecznie bliskiego położenia, PO do określonej i bliskiej lokalizacji, a MO oznacza znajdowanie się wewnątrz czegoś. Choć podział ten, zwłaszcza pomiędzy KO i PO, znacznie się już zatarł i wielu użytkowników języka używa ich zamiennie. Schemat odmiany dla poszczególnych osób wygląda tak:
l. poj. l. mn.
1 os. niko tuko
2 os. uko mko
3 os. yuko wako
A tak wygląda przeczenie:
l. poj. l. mn.
1 os. siko hatuko
2 os. huko hamko
3 os. hayuko hawako
Jak tego używać? Zobaczcie na przykładzie tego krótkiego dialogu.
Mtoto: Mama, uko wapi?
Mama: Nipo hapa, jikoni.
Mtoto: Ala, huko ofisini leo?
Mama: A'a, niko nyumbani tu.
Mtoto: Yuko wapi baba?
Mama: Yuko Nairobi.
Mtoto: Hayuko kazini?
Mama: Siyo, yuko kazini Nairobi leo.
(źródło: Swahili for Starters)
Dziecko: Mamo, gdzie jesteś?
Mama: Jestem tutaj, w kuchni.
Dziecko: Jak to, nie jesteś dziś w biurze?
Mama: Nie, jestem w domu.
Dziecko: A gdzie jest tata?
Mama: W Nairobi.
Dziecko: Nie jest w pracy?
Mama: Dziś pracuje w Nairobi.
Kopuła lokatywna działa też z innymi rzeczownikami nieoznaczającymi osób. Przedrostkiem jest wtedy przedrostek klasy danego rzeczownika, ten sam, który dodajemy w każdej odmianie czasowników.
Kalamu iko wapi? - Gdzie jest długopis?
Mkate uko jikoni. - Chleb jest w kuchni.
Pesa ziko benki. - Pieniądze są w banku.
Warto tu zaznaczyć, że nie wszystkie rzeczowniki przyjmują końcówkę -ni. Wyjątkiem są niektóre rzeczowniki zapożyczone, np. benki (bank), baa (bar), stesheni polisi (posterunek policji), jela (więzienie), maktaba (biblioteka). Konieczność używania -ni można też niejako obejść przez słowo katika, które oznacza tyle co w. Stosuje się je jednak zwykle z dłuższymi nazwami, przy których końcówka -ni wyglądałaby niezręcznie.
Subira yuko katkia Chuo Kiku. - Subira jest na uniwersytecie.
 |
| źródło: idakoos.com |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz