W suahili oprócz zwyczajnej strony biernej mamy jeszcze tzw. formę statywną. Używa się jej, żeby powiedzieć, w jakim stanie znajduje się dana rzecz bez wskazywania na wykonawcę czynności. Na przykład:
Kiti kimevunjika. - Krzesło jest połamane.
Kamba ile imekatika. - Ta lina jest przecięta.
Jak widać w powyższych, przykładach formy statywnej czasownika często używa się z czasem -me- (aspektem dokonanym). Formę statywną tworzymy przez dodanie przyrostka -k- zaraz po rdzeniu czasownika. Jeśli rdzeń czasownika kończy się na samogłoski -a, -i lub -u, przyrostek przybiera formę -ik-. I tak na przykład z rzeczownika kutumia, czyli używać, robi nam się kutumika, co znaczy być używanym. Jeśli natomiast rdzeń czasownika kończy się na samogłoskę -e lub -o, przyrostek formy statywnej ma postać -ek-. Na przykład z czasownika kusoma możemy zrobić kusomeka, czyli być czytanym lub też czytelnym.
Tak dochodzimy do jeszcze jednego znaczenia formy statywnej, być może nawet bardziej przydatnego dla uczącego się, czyli do znaczenia być możliwym do zrobienia (co na polski może nie tłumaczy się najlepiej, ale w angielskim formie statywnej zwykle odpowiada przyrostek -able).
Kazi hii inafanyika. - Ta praca jest możliwa do wykonania.
Njia ile haikupatika. - Tamta droga jest nie do przejścia.
Czasowniki jednosylabowe, które zwykle odmieniają się nieco inaczej, tutaj nie sprawiają problemów. Tylko trzy z nich w ogóle tworzą formę statywną:
kuja (iść) - kujika (być dostępnym)
kula (jeść) - kulika (być jadalnym)
kunywa (pić) - kunyweka (być pitnym)
Czasowniki pochodzenia arabskiego zachowują się tak samo jak rdzenne. Te zakończone na i oraz u przyjmują przyrostek -ik-, a zakończone na e przyrostek -ek-. Jedyny wyjątek stanowią czasowniki kończące się na ua, do tych trzeba dodać przyrostek -lik-.
kusahau (zapominać) - kusahaulika (być zapomnianym)
kudharau (ignorować) - kudharaulika (być ignorowanym).
W nielicznych przypadkach możliwe jest też utworzenie formy statywnej od przymiotnika, np. safi (czysty) i kusafika (być czystym).
Czasowniki jednosylabowe, które zwykle odmieniają się nieco inaczej, tutaj nie sprawiają problemów. Tylko trzy z nich w ogóle tworzą formę statywną:
kuja (iść) - kujika (być dostępnym)
kula (jeść) - kulika (być jadalnym)
kunywa (pić) - kunyweka (być pitnym)
Czasowniki pochodzenia arabskiego zachowują się tak samo jak rdzenne. Te zakończone na i oraz u przyjmują przyrostek -ik-, a zakończone na e przyrostek -ek-. Jedyny wyjątek stanowią czasowniki kończące się na ua, do tych trzeba dodać przyrostek -lik-.
kusahau (zapominać) - kusahaulika (być zapomnianym)
kudharau (ignorować) - kudharaulika (być ignorowanym).
W nielicznych przypadkach możliwe jest też utworzenie formy statywnej od przymiotnika, np. safi (czysty) i kusafika (być czystym).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz