środa, 16 grudnia 2015

Nyumbani - W domu


Tradycyjna suahilijska architektura różni się znacznie od tego, co przychodzi nam do głowy na hasło afrykańskie domy. Nie są to bowiem chaty z trawy kryte słomą, a piętrowe, murowane budynki, zwykle zdobione na wzór arabski i perski. Oczywiście takie domy znajdziemy w miejscach, w których rozwijała się kultura suahili, czyli w miastach na wybrzeżu. W głębi lądu style architektoniczne znacznie się różniły, w czasach przedkolonialnych decydowały o nich tradycje zamieszkujących tam wówczas ludów, a później kolonizatorzy. Teraz już oczywiście wszędzie bogaci budują wille na wzór europejski, a biedni muszą zadowolić się domkami z blachy, ale zabytki tradycyjnej architektury suahili nieźle się zachowały i wciąż można je podziwiać choćby w Stone Town na Zanzibarze czy w Kilwie Kisiwani. Suahilijskie domy bardziej kojarzą się z orientem niż z Afryką. Domy zwykle budowano tu z najłatwiej dostępnego materiały, czyli koralowca, co nadawało im niezwykłą barwę. Charakterystyczne były też bogato zdobione balkony i osłonięte przed słońcem wewnętrzne dziedzińce. Symbolem tego stylu stały się jednak rzeźbione drzwi, nazywane też drzwiami zanzibarskimi. 

źródło: www.tanzaniatouristboard.com

źródło: wikimedia.org
źródło: cnn.com
źródło: wikimedia.org


Po tym krótki wstępie czas przejść do rzeczy, bo tak naprawdę chciałam Wam podrzucić trochę słówek związanych z domem. Dom to, jak już pewnie wiecie, nyumba. W każdym domu jest kuchnia, czyli jiko, ale samo jiko może też oznaczać kuchenkę gazową. Kuchnia starszego typu opalana na węgiel to seredani lub jiko la kuni (kuni - drewno). W większości kuchni znajdzie się stół (meza) i krzesła (viti, w lp. kiti), zlew (sinki), lodówka (friji) oraz szafki na naczynia (makabati ya vyombo, w lp. kabai la vyombo). A tu jeszcze kilka przedmiotów, bez których kuchnia się nie obejdzie:
ubao - deska (lm. mbao)
sufuria - garnek/garnki
kukaango - patelnia (lm. vikaango)
bakuli - miska
chupa - butelka/butelki
glasi/bilauri - szklanka/szklanki
kikombe - kubek (lm. vikombe)
sahani - talerz/talerze
kisu - nóż (lm. visu)
uma - widelec (lm. nyuma)
kijiko - łyżka (lm. vijiko)

W domu jest też przeważnie sypialnia, czyli chumba cha kulala (dosłownie: pokój do spania), a w niej:
kitanda - łóżko (w lm. vitanda)
kabati la nguo - szafa
godoro - materac (w lm. magodoro)
mto - poduszka (w lm. mito)
shuka - poszewki
blanketi - koc (w lm. mablanketi)
deski - biurko (w lm. madeski)
kompyuta - komputer

Jest też salon, czyli sebule, a na jego wyposażeniu:
kochi - kanapa (w lm. makochi)
rufu ya vitabu - półki na książki
zulia - dywan (w lm. mazulia)
televisheni - telewizor
picha - zdjęcia
saa ya ukuta - saa to zegar, a ukuta ściana, co razem daje zegar ścienny
redio - radio
pazia - zasłona
dirisha - okno
taa - lampa
feni - wentylator
kiyoyozi - klimatyzacja 

Nie obejdzie się też bez łazienki, czyli chumba cha kuoga (dosłownie: pokój do mycia) lub msahala, choć tego drugiego słówka używa się raczej na określenie toalety. 
bafu la kuogea - wanna (w lm. mabafuya kuogea)
choo - ubikacja (w lm. vyoo)
mfereji - kran
taulo - ręcznik
karatasi la choo - papier toaletowy
kioo - lustro (w lm. vioo)

A na koniec wspomniane drzwi (mlango).

źródło: flickr.com